tad-kun

Termenadurioù

tad-kun, tadoù-kun, pennanv niveradus gourel.

mamm-gun.

Takadoù arver

Arveret eo ar ster kentañ e Treger hag e hanternoz ar Vro Pourlet (Ar Rouz, 1963:k. 575). Testeniekaet eo e Pleuveur-Bodoù, Pleuvihan, Prad, Plouganoù, Lohueg hag e Pleurdud. Klotañ a ra gant ster kentañ mamm-gun, testeniekaet gant Paotr Juluen (1935:49), hag a zo eus Plistin, war an aod e kornôg Treger Vras.

An eil ster a zo arveret e gwalarn Bro-C'hlazig, war an aod e gevred Kernev, hag e kreisteiz ar Vro Pourlet. Testeniekaet eo e Ploudiern, e Plañvour gant un den a oa e dud eus Banaleg, hag e Bubri (Ar Rouz, 1963:k. 575). Klotañ a ra gant eil ster mamm-gun, arveret e Poc'her (Favereau, 1992:pg. kun).

Istor

Stummoù skrivet. 1744 : « tatt-cune » (Cillart de Kerampoul, 1744:pg. Trisayeul).

Stummoù treuzskrivet. 1963 : « tad kuñ » e Pleuveur-Bodoù, Pleuvihan, Prad, Plouganoù ha Lohueg, e-lec'h « tat kũn » moarvat, rak ne vez lakaet an dildenn nemet war ar vogalennoù en doare-skrivañ implijet gant an aozer evit an distagadur, « takũ̦n » e Ploudiern, « takū̦n » e Plañvour gant un den a oa e dud eus Banaleg, « tak̮ũ̦ » e Bubri ha « takū̦̀ » e Pleurdud (Ar Rouz, 1963:k. 575).

Sterioù. 1744 : tad-kozh an tad-kozh pe ar vamm-gozh, « tatt-cune » (Cillart de Kerampoul, 1744:pg. Trisayeul). 1963 : tad an tad-kozh pe ar vamm-gozh, « takũ̦n », « takū̦n » ha « tak̮ũ̦ » (Ar Rouz, 1963:k. 575).

Gerdarzh

Diwar ar pennanv tad hag an adanv kun, hag a c'hallfe dont eus an henvrezhoneg cun (Favereau, 1992:pg. kun), diwar ar c'helteg *con-os (Deshayes, 2021:pg. kun), marteze drougvesket gant ar ger heñvelstumm cun (Favereau, 1992:pg. kun), anavezet c'hoazh e kembraeg dindan ar ster « lord, chief, ruler » betek deroù ar 17^vet kantvet (Thomas, 1967:pg. cun¹), pe bezañ un adstumm eus kuñv, en hevelep doare ma vez distaget pe get an n e gourfenn gerioù zo, evel din (Ar Bihan, 2023), distaget [dĩ] en ul lodenn eus Kernev Uhel hag eus Treger ha [dɛ̃ɲ] en ul lodenn vat eus Bro-Wened (Ar Rouz, 1927:k. 106). Diwar an henvrezhoneg cun pe con e c'hortozfed kon pe ken, ha neket kun (Ar Bihan, 2023). Ma teufe kun eus an henvrezhoneg cun e talvezfe e vefe bet dalc'het ar vogalenn serr u diwar levezon ar ger kuñv moarvat, en hevelep doare ma soñjer e c'hallfe ar c'hembraeg cun bezañ bet levezonet gant cu (Thomas, 1967:pg. cun³).

Testeniekaet eo an adanv kun evit ar wezh kentañ e 1744, dindan ar stumm « cune » (Cillart de Kerampoul, 1744:pg. Débonnaire). Ar ster roet gant Cillart de Kerampoul a ziskouez ez eo kenster kuñv ha kun, evel an adanvioù kembraek cu ha cun (Thomas, 1967:pg. cu ha cun³).

Hervez Frañsez Favereau (1992:pg. kun) ez eo testeniekaet ar ger kun gant Loeiz ar Pelleter, hag an deiziad 1716, hini dornkrid geriadur Loeiz ar Pelleter, a zo roet gant Albert Deshayes (2003 ha 2021). Hogen gant kuñv eo e klot ar pennger « cûn » e-barzh stumm moullet ar geriadur-se (Ar Bihan, 2023), en hevelep doare ma klot ar pennger « dôn » gant an adanv doñv. Er pennger « cûn » eus e c'heriadur (Ar Pelleter, 1752) e kaver ar stummoù « cûf », « cûv » ha « cum » hag a glot gant gerdarzh kuñv hep ket a var.

Frañsez Favereau (1992:pg. kuñv) a ro da c'houzout e vez drougvesket kuñv gant kun. Kemm a vez lakaet etre kuñv ha kun a-wezhioù koulskoude, e Treger da nebeutañ :

• Paotr Juluen (1935) a skriv « kunv » (p. 25) ha « kunvik » (p. 9) gant ur v evit an adanv, ha « mamm-gun », « likun » ha « reverkun » (p. 49) hep v evit an diagentidi eus ar pevare d’ar c'hwec'hvet remziad a-raok an den ;
• gant Pêr ar Rouz (Ar Rouz, 1963:k. 575) ez eo bet dastumet, e Pleuvihan, an distagadurioù « tat kũ̦ » gant un u friet hepken, evit an diagentiad eus an trede remziad a-raok an den, ha « tat kuñ », gant un n, evit an diagentiad eus ar pevare remziad a-raok an den.

Moarvat ez eo ledan a-walc'h an takad ma vez graet an diforc'h-se e Treger, rak diouzh un tu ez eus bet notennet gant Frañsez Vallée (2014:pg. kuñv) e vez distaget « kunv » hep frienn e Treger ha reiñ a ra « tad-kunv » ha « mam-gunv » evit an diagentidi eus an trede remziad a-raok an den, ha diouzh an tu all ez eo bet dastumet, evel e Pleuvihan, « tat kuñ » gant an n evit an diagentiad eus ar pevare remziad a-raok an den e Pleuveur-Bodoù, Prad, Plouganoù ha Lohueg (Ar Rouz, 1963:k. 575), en hevelep doare ma kaver « mamm-gun » evit an diagentiadez eus ar pevare remziad a-raok an den gant Paotr Juluen (1935:49), hag a zo eus Plistin.

Levrlennadur

Aozerien hag o deus un anv a zo disheñvel e stumm etrebroadel diouzh e stumm brezhonek : Herve ar Bihan, Herve Le Bihan ; Frañsez Favereau, Francis Favereau ; Loeiz ar Pelleter, Louis Le Pelletier ; Pêr ar Rouz, Pierre Le Roux ; Frañsez Vallée, François Vallée.